Mediation in een samenleving op drift
Door Henriette van Wermeskerken
Fotografie: Irene van Vijfwinkel
In deze tijden van polarisatie hebben we zingeving en verbinding nodig, zei Beatrice de Graaf op het Mediationcongres. Mediators leveren daar een bijdrage aan.
‘Mediation is nodig, en mediators zijn nodig. Nu meer dan ooit’, concludeerde Judith Simon-Emaus.
De belangstelling voor de 15e editie van het Mediationcongres, geopend door staatssecretaris Teun Struycken van Rechtsbescherming en met een keynote door hoogleraar Beatrice de Graaf, was zeer groot. In Spant! in Bussum waren zo’n 550 deelnemers. Er stonden twee parallelsessies op het programma met een keur aan verschillende workshops. En er was volop ruimte voor ontmoeting en uitwisseling.
Groei en toegankelijkheid
‘Jullie doen belangrijk werk’, hield Struycken de aanwezige MfN-registermediators voor in zijn openingswoord. ‘Want we hebben behoefte aan dialoog om tot verbinding te komen. Verbinding leidt tot herstel van geschonden relaties. Dat gebeurt in mediation. Mediation moet daarom verder groeien en toegankelijker worden, en daar zet ik mij voor in. Jullie staan voor professionele kwaliteit en hebben daarin veel bereikt.’
Binnenkort benoemt de minister een kwartiermaker om tot een centraal mediationregister te komen. En er is een flinke verhoging van het budget voor mediation in het strafzaken gerealiseerd
Niet ‘rollebollend over straat’
Struycken bewaart goede herinneringen aan Spant!, zei hij, want hier werd vroeger ‘Stuif ’s in’ met Ria Bremer opgenomen. Struycken zong zelfs even de begintune, waarop deelnemers die het herkenden spontaan meededen. Die tune ‘We stuiven allemaal mee’ sluit naadloos aan bij de kern van mediation, zei Struycken: ‘Samen bewegen, de dialoog voeren en conflicten oplossen zonder ‘rollebollend over straat te gaan’.
Woorden doen er toe
Judith Simon-Emaus, directeur-bestuurder MfN, gaf haar visie op het thema en blikte terug op het afgelopen jaar. We ervaren allemaal dat de samenleving op drift is. In tal van situaties zien we dat mensen tegenover elkaar staan, uit verbinding zijn en elkaar bevechten. Woorden doen ertoe. ‘Mediation is effectief, snel en geeft houdbare resultaten’, zei zij. ‘De-escaleren, niet onnodig juridiseren en wensen, belangen en behoeften centraal stellen. Als mediators dragen wij ons steentje bij aan de samenleving, juist nu deze behoorlijk op drift is. In dialoog bouwen wij bruggen.’
Dat de samenleving op drift is, heeft ook iets positiefs: ‘Want dat betekent dat er beweging is’, zei Maes.
Parallelsessies en netwerken
Op het Mediationplein kwamen alle congresdeelnemers samen. Nieuw dit jaar was de ontmoetingsplek waar beginnende mediators in contact kwamen met ervaren collega’s. Voor en na de lunch waren er twee rondes van steeds negen parallelsessies, onder andere georganiseerd door de bij MfN aangesloten specialistenverenigingen in haar Raad van Advies. De range aan onderwerpen was breed: agressie en geweld, tuchtrecht, machtsbalans, internationale arbeidsmediations, insolventie, pelgrimeren, digitale mediations, systemisch perspectief, AI, de ambtenaar in mediation, verantwoordelijkheid nemen door verdachten, bemiddelings- en participatiemethoden, het convenant, mediation 3.0, zakelijke mediations, en mediations bij topprofessionals. Meer dan genoeg keus. We lichten hieronder graag twee sessies uit..
‘Jij moet je bek houden’
Caroline Koetsenruijter, trainer en auteur, en Tineke Otter, MfN-registemediator en coach, bespraken geweld en agressie tegen werkenden. Titel: ‘Jij moet je bek houden.’ In het kader van een Veilige Publieke Taaksfeer (VPT) kan iedereen die in het publieke domein werkt en bedreigd wordt, beschermd en anoniem aangifte doen.
Europees koploper
Wat cijfers: in 2022 had 49% van de politieke ambtsdragers in het decentraal bestuur te maken met agressie en geweld. Het ging om verbale agressie in 45% van de gevallen. Bij 24% was het bedreiging of intimidatie, en voor 3% was het fysiek geweld. Nederland is hiermee helaas Europees koploper. Zeker niet iedereen meldt agressie en geweld, want dat is niet altijd makkelijk. ‘Melden is voor helden’, zei Otter.
Van kritiek via pesten naar fysiek geweld
Koetsenruijter onderscheidde vier typen gedrag in het ABCD-model. Het begint met zeuren (A) en gaat via kritiek (B) naar C-gedrag: schelden, pesten, vernederen of schreeuwen. ‘Die agressie moet je begrenzen en melden.’ Fysiek geweld, of dreigen daarmee, valt onder D-gedrag. Ook dat moet degene die het meemaakt melden, en bovendien het contact direct verbreken.
Koetsenruijter gaf tips voor professionals die met geweld of agressie te maken krijgen. Wacht niet af tot het code rood is, kijk verder dan je neus lang is en leer van incidenten, investeer in goede dienstverlening, en hervat het gesprek zodra gedrag genormaliseerd is.
Wel blijven nadenken
Na de lunchpauze was de tweede ronde workshops. Jim Stolze, auteur en adviseur, sprak over artificiële intelligentie en gaf daarbij veel praktische tips over verschillende systemen en hoe ze werken. ‘Menselijke intelligentie kan soms wat hulp gebruiken, zoals een rekenmachine of generatieve AI. Maar blijf wel zelf nadenken.’ Het gebruik van AI is een reis, niet een enkele vraag. ‘Vraag je om tien tips, dan is misschien de helft goed. Daar vraag je vervolgens op door.’
AI: niet magisch, gewoon software
Via een filmpje liet Stolze zien hoe interactief ChatGTP in de toekomst wordt. Het programma antwoordt niet alleen op vragen, maar reageert ook op wat het ziet (via de camera) en stelt uit eigen beweging vragen. Dat alles met een stem die volmaakt menselijk klinkt. ‘Maar het is niks magisch, gewoon software’, stelde Stolze de zaal gerust. AI vervangt geen banen, wel routines. Het levert tijd op en kan het plezier in je werk vergroten. Het is belangrijk om als team of als organisatie een AI-beleid te ontwikkelen, anders ontstaan er problemen. ‘Volgend jaar komen er grote innovaties aan’, aldus Stolze. ‘Dus als je nog niet op de AI-trein zit, is het tijd om aan boord te stappen.’
Vroeger was niet alles beter: polarisatie
Prof. Dr. Beatrice de Graaf, historicus en terrorisme-expert, sprak in haar keynote-speech over crisis, het gevoel van crisis en polarisatie in historisch perspectief. Met de stelling dat we nu met meerdere crises te maken hebben, was het merendeel van de aanwezigen het eens. Maar op de vraag wie er liever in een ander tijdperk zou leven, zei bijna iedereen: nee. Dit komt overeen met wat de meeste Nederlanders vinden. We ervaren veel crises en toch willen we in déze tijd leven en niet in een andere. ‘Die crisiskloof komt door het verschil tussen het feitelijk management van de crisis en het gevoel van crisis bij de bevolking’, zei De Graaf. Polarisatie verergert dat gevoel. ‘Hebben we last van crises, of vooral van de crisiskloof en polarisatie?’
Onrecht en verdeling van pijn
Crises en polarisatie zijn van alle tijden, liet De Graaf in een historisch overzicht zien. ‘Vroeger was alles níet beter, en daarom willen we ook niet terug.’ Er zijn honderdjarige oorlogen geweest met duizenden doden. Vaak ging het over macht, land en geld. Polarisatie en crises hebben onder meer te maken met rechtvaardigheid. En dan vooral met het gevoel dat onrecht wordt gedaan, of dat pijn niet eerlijk wordt verdeeld. De fase van polarisatie waarin wij nu zitten wordt affectieve polarisatie genoemd. ‘Dat betekent dat mensen niet meer naar elkaar luisteren, maar hun vooroordelen ongegeneerd de vrije loop laten. Dat wordt aangewakkerd door sociale media.’ De Graaf ziet een afnemende betrokkenheid in de maatschappij en een toenemende emotionele betrokkenheid bij de eigen groep. Dat loopt via gemeenschappen en via leiders.
Blaffende honden bijten soms
‘De omgangsvormen worden primitiever, dat zult u ook in mediations merken. Er is geen ondergrens aan hoe je je gedraagt, en dat zie je in de media terug’, zei De Graaf. Het medialandschap verschuift van een informatiemarkt naar een aandachtsmarkt. Er is een overdaad aan informatie en iedereen kiest wat de aandacht vangt, geholpen door algoritmes. Media grossieren in dramatische verhalen, want die trekken de aandacht. Elk probleem wordt in de dramadriehoek gevat: een aanklager, een slachtoffer en een schuldige, en daar gaan de media in mee. Zo los je conflicten niet op. Integendeel. Het werkt juist polarisatie in de hand. En dat is niet ongevaarlijk. ‘Blaffende honden bijten niet, zegt het spreekwoord, maar dat is niet waar’, zei De Graaf. ‘Waar steeds meer honden blaffen, neemt de kans toe dat er een gaat bijten. Als veel jongeren praten over schoolshootings, is er een kans dat iemand een oproep online zet.’
Nieuwe spelregels en natuurlijke leiders
Het is tijd om uit de binaire balans in de politieke arena te stappen, vindt De Graaf. ‘Tijd voor nieuwe spelregels. Het laatste dat we nodig hebben zijn politici die olie op het vuur gooien.’ In deze tijden van polarisatie hebben we zingeving en verbinding nodig. Mensen moeten elkaar opzoeken en vasthouden, want we kunnen niet zonder elkaar. Als wat mediators doen in het private domein doorwerkt naar de politieke arena, ontstaan nieuwe spelregels. Het zou goed zijn als in de politiek de regels golden die in mediation gelden, aldus De Graaf. In het private domein gebeurt veel goeds. Docenten op scholen doen geweldig werk. Net als mediators. ‘Mediation zorgt voor verbinding, het richt zich op de toekomst. Daarom zijn jullie als mediators heel belangrijk bij het tegengaan van polarisatie. Als natuurlijke leiders.’
Mediation voor een vreedzamere samenleving
‘Er zitten hier veel leiders in de zaal die kunnen verbinden, relaties herstellen en rechtvaardigheid bewaken’, zei Judith Simon-Emaus.’Zo kunnen wij als mediators deze samenleving op drift wat vreedzamer maken.’
Zij sloot de dag af en bedankte de sprekers, workshopleiders en alle anderen die aan dit succesvolle congres hebben bijgedragen, niet in de laatste plaats de congresdeelnemers. ‘Tot volgend jaar!’
Tijd voor de borrel, met meer dan genoeg indrukken en nieuwe inzichten om met elkaar over te praten. Het congres bood een mooi platform voor de uitwisseling van ideeën.
| Verder lezen Lees meer over het Mediationcongres ‘Mediation in een samenleving op drift’ op 29 november 2024 in Spant!, Bussum op de website van het Mediationcongres. Bekijk het programma en lees de openingsspeech van Judith Simon-Emaus. Je vindt hier ook een overzicht van alle parallelsessies. Van een groot deel van de workshops kun je de presentaties bekijken. Of bekijk het overzicht met alle sprekers. Blijf op de hoogte en volg ons op LinkedIn. |